Wat is schaamte en waarom heb ik het? Achtergrond, zelftest en tips.

Hoe ontstaan schuldgevoelens?

Wat is schaamte? Veel mensen proberen daar de vinger op te leggen. Kijk eens naar dit voorbeeld: Je staat met je tentje op een camping en je gaat ’s morgens vroeg naar de wasruimte om te douchen. Lekker rustig dan tenminste. Je bent aan het douchen en je begint te neuriën….Je gaat er helemaal in op en begint te zingen onder de douche. Hartstikke fijn, toch?

Eenmaal weer aangekleed stap je uit je douchehokje. Dan blijkt dat er inmiddels wat mensen verzameld zijn die jou zeer belangstellend aankijken. Schaam je je dan? Waarschijnlijk wel…

Wat is schaamte?

Schaamte is dus iets dat pas opkomt je je realiseert dat anderen jouw spontaniteit, persoonlijke eigenschap of gewoon je lichaam, kunnen zien en als je denkt dat ze daar een (negatief) oordeel over hebben. Over iets heel persoonlijks van jou dus, iets dat bij jouw identiteit hoort.

Wat schaamte is: meerdere reacties tegelijk

Het geeft een zinkende gevoel in je buik en een impuls om je helemaal terug te trekken. Onttrekken aan de blik van de ander. Je denkt: “Oh, neee!”. Het heeft met oordelen over jezelf. Bijvoorbeeld, “Oh, ik ben toch zo’n flapuit”, of “Ik ben daar te dom voor, en dat vinden de anderen óók” of “Tjonge, dat badpak kan echt niet want ik heb daar zulke heupen in!”

Waar is schaamte dan goed voor?

Schaamte is ergens ook goed voor. Het voorkomt dat je niet naakt over straat gaat lopen. En dat anderen door hun eigen gezonde schaamte dat ook niet doen. Of schaamte maakt dat je sorry zegt tegen iemand die je pijn hebt gedaan, of dat nou per ongeluk was of niet. Zo werkt gezonde schaamte mee aan de veiligheid tussen de mensen in de maatschappij.

Of schaam jij je meer dan goed is voor je? Doe deze mini zelftest:

Merk je van jezelf dat je oogcontact vermijdt of moeilijk vindt?
Verontschuldig je je voor je eigen gedrag, gevoel of wie je bent?
Heb je een oordeel over je gevoelens of spontane uitingen?
Voel jij je ruimte beperkt in contact met anderen?
Voel je juist snel een prestatiedruk?
Ben je snel verlegen of bloos je makkelijk?

Heb je twee of meerdere vragen met “Ja” beantwoord, dan kan het zijn dat je last hebt van overmatige schaamte. Maar: je bent echt niet de enige! Veel mensen voelen zich geremd om zich uit te drukken of ze schamen zich voor bepaalde delen van hun lichaam of eigenschap.

Getob

Schaamte kan een behoorlijke stempel op je leven gaan drukken. Ik weet van sommige mensen dat ze hele discussies voeren met zichzelf voordat ze besluiten iets te zeggen. Een voorbeeld van een innerlijke dialoog:

“Eigenlijk wil ik zeggen dat ik het er niet mee eens ben!”

“Nou dan zeg je het toch gewoon!?”

“Ja maar dan vinden ze mij maar raar!”

“Maakt niet uit, daar moet je je niets van aan trekken, angsthaas!” enzovoorts.

Gesprekken met jezelf waar je niet vrolijk van wordt. Wat zijn we toch een tobbers met zijn allen!

Je lichaam reageert mee

Schaamte remt je af. Daarmee is het ook een ervaring. Je lichaam reageert mee. Het kan aanvoelen als zwaar, of ongemakkelijkheid naar anderen toe. Schouders worden naar voren of omhoog getrokken, je maakt je kleiner en je hebt de neiging om weg te kijken. Dat kan op zijn beurt weer samengaan met een gedachte als: “ik zou wel door de grond willen zakken”, of “laten ze mij alsjeblieft niet zien”. Blozen komt vaak voor.

Wat las jij in de ogen van je ouders?

Even een vraagje voor nu voor jou……Hoe is er vroeger naar jou gekeken? Met liefde of met afwezigheid in de ogen? Met blijheid of afschuw? Vanuit geduld of met boosheid? Is er überhaupt naar jou gekeken?

In de manier waarop er naar ons gekeken in ons vroege leven, liggen allerlei boodschappen besloten wat de buitenwereld van ons vindt. We zijn als baby zó geprogrammeerd dat we met onze eigen ogen de ogen van de ander zoeken. De ogen van de ander zijn zelfs het eerste dat we echt kunnen zien! En daar begint de verinnerlijking van de boodschappen van de buitenwereld al. En het idee van ‘Er is iets mis met mij’ alhoewel we er op die leeftijd nog geen woorden voor hebben. Een gevoel van schaamte ontwikkelt zich al vroeg, nog voordat we kunnen spreken.

Schaamte doet het goed in het donker

Schaamte groeit in het donker net als asperges! Misschien ken je de neiging wel, om het voor jezelf te houden. Maar… als je je afzondert als je je schaamt, wordt het er niet beter op. Integendeel, schaamte is gek op het donker en groeit als je het negeert!

Het beste medicijn: blijf niet in je eentje tobben

Heb je last van schaamte ergens voor? Dan is de belangrijkste tip: praat hierover met mensen waar je je veilig bij voelt. Ze hoeven niet eens adviezen te geven hoe je ermee omgaat. Het contact zelf is wat de schaamte doet zakken. Dat is het allerbeste medicijn.